Bu rüzgârlara Hortum adı verilir. Hortum genel olarak şiddetli fırtınalar sırasında meydana gelir. Hortumlar ağır cisimleri bile yerden kaldıracak kadar güçlü olabilir. Genellikle Amerika Birleşik Devletleri’nin Teksas ve Illionis eyaletlerinde görülür.
Çok ısınan kara parçası nemli bir havayla karşılaşıp, ortamdaki hava basıncı da yüzde 10-15 oranında düşünce ısınan hava silindir şeklinde daireler çizerek yükseliyor. Bu esnada hortum oluşuyor. Dönerek oluşan hareket gri kümülüs bulutlarına kadar çıkıyor.
Dünyada yılda ortalama 2 bin hortum oluşuyor. Yarısı Amerika’da, diğer yarısı da dünyanın geri kalanında oluyor. Ancak Antarktika’da olmaz çünkü zemin zaten buz. Meksika Körfezi’nden gelen havayla Amerika’daki kuru ve nemli hava çarpışıyor. Bu yüzden ABD’de sık sık hortum oluşuyor.
Hortumların şiddeti için kullanılan ‘fujita’ ölçü birimi var. F0 ile F5 arasında değerleri bulunuyor. Türkiye’de şu ana kadar en yüksek F1 olmuştu (Antalya’da). ABD’de F5 seviyesinde olanlar var.
Hortumdan nasıl korunabiliriz?
1- Eğer evde veya kapalı bir mekanda iseniz, en iyi yol daha önceden hazırlanmış sığınağa veya bodrum katına kaçmak ve burada havaya fırlatılan nesnelerden zarar görmemek için sağlam bir eşyanın örneğin ağır bir masanın altına girmektir.
2- Eğer böyle bir sığınak veya bodrum katı yoksa, hemen en alt kattaki penceresi olmayan veya en az olan bir bölüme girmek, varsa sağlam bir eşyanın altına gizlenmektir. Bu amaca en uygun yerler banyo ve tuvaletlerdir. Zira tesisat boruları duvarların direncini arttırıcı etkide bulunur.
3- Pencerelerden uzak durmalıdır.
4- Eğer zayıf bir yapıda (prefabrik evler gibi) bulunuyorsanız bir an evvel terketmek ve çevredeki binalarda sığınacak yer aramak gerekir. Yine yerleşim alanındaki bir vasıtada iseniz aynı şekilde arabayı terkederek yakınlarda bir sığınak aramak en akılcı olanıdır. Bunun yerine arabayı kullanmaya devam ederek tornadodan kaçmaya çalışmak yanlıştır.
5- Eğer kırsal bir arazide iseniz ve çevrede sığınacak hiç bir yer yoksa en iyi yol hemen yere çökerek başı kolların arasına almak ve beklemektir.
6- Okul, işyeri, alışveriş merkezi gibi yerlerde ise hemen korunma planlarını bularak ona göre hareket etmek gerekir. Bulunmadığı durumda ise yine en alt katlardaki güvenli yerlere koşmalıdır.
Ölçek Tanımı Rüzgar Hızı (km/saat) Hasarları
F0 Hafif 64 -116 Bacalar ve işaret levhaları zarar görür, ağaç dalları kırılır.
F1 Orta 117 - 181 Çatılarda ve zayıf yapılarda hasar meydana gelir, ağaçlar yıkılır, hareket halindeki arabalar yoldan çıkar.
F2 Önemli 182 - 253 Zayıf yapılar ve çatılar yıkılır, ağaçlar kökünden sökülür, hafif nesneler mermi gibi firlatılır.
F3 Şiddetli 254 - 332 Çatılar uçar, sağlam duvarlar yıkılır. Trenler ters döner, arabalar fırlatılır. Ormandaki ağaçların çoğu kökünden sökülür.
F4 Harap Edici 333 - 419 Sağlam binalar bile yerle bir olur, zayıf temelli binalar uzaklara taşınır, arabalar dev mermiler gibi fırlatılır.
F5 İnanılmaz 420 - 507 Sağlam yapılar temellerinden sökülerek uzaklara taşınır, arabalar 100 m. mesafelere sürüklenir, çelik yapılarda bile büyük hasar meydana gelir.
F6 Tasavvur Edilemez 508 + km/s Bu şiddette bir tornado henüz gözlenmemiştir, ancak en kuvvetli rüzgar için mümkün olabilecek, tahmini teorik bir değerdir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder